Een bezoek aan de Koloniën van Weldadigheid

Tijdens onze reis naar Noord-Nederland reden we in een dag van NP Weerribben-Wieden naar Appelscha. Een mooie tussenstop waren de Koloniën van Weldadigheid. Op dat moment nóg geen UNESCO Werelderfgoed, twee dagen later wel. En inmiddels is het een hele populaire bestemming geworden. Tijd dus om een bezoek aan de Koloniën van Weldadigheid te brengen!

Het ontstaan van de Koloniën van Weldadigheid

Johannes van den Bosch was een idealist die zijn tijd ver vooruit was. In de 19e eeuw wilde hij iets tegen de armoede in Nederland doen. Een paar honderd jaar oorlog en mislukte oogsten maken dat dat veel mensen werkeloos zijn. Voeg daar de stijgende prijzen bij en je kunt je voorstellen dat Nederland op dat moment verschrikkelijk arm is. Vooral in de steden heerst er grote armoede.

Hij wil gezinnen een huis aanbieden. Met een lap grond die ze moeten bewerken. Maar het is pas écht van hen als ze het terug verdiend hebben. Ze krijgen dus niets voor niets.

Ook is er geen drank in de Kolonie. Veel geld wordt er verspilt aan drank en aan dronken werknemers heb je niets. Om te voorkomen dat er in de omliggende dorpen drank gekocht gaat worden heeft de Kolonie zijn eigen munteenheid. Hier kun je alleen spullen in de Kolonie mee kopen. De meeste van die spullen werden ook in de Kolonie zelf geproduceerd en het idee is dan ook dat de Kolonie zelfvoorzienend gaat worden.

Uniek hier is dat kinderen tot 12 jaar verplicht naar school gaan. Dit was dus 80 jaar voordat de Leerplichtwet werd ingevoerd!

In hoeverre was dit een succes?

Het verhaal klinkt ideaal, maar dat was het helaas niet. Er moest ongelooflijk hard gewerkt worden. Dat was niet elke kolonist gewend. Ook was niet elke kolonist een boer en moest hij wel boerenwerk gaan doen.

Je mocht de Kolonie niet zo maar verlaten. Daar moest je toestemming voor vragen. Je kon dus niet meer zo maar gaan en staan waar je wilde.

Je kreeg een ingericht huis en kleding. Daar moest je netjes op zijn en je moest het allemaal afbetalen. Daar zaten soms ook artikelen bij waar de kolonist helemaal niet om gevraagd had.

Tevens bleek het project in werkelijkheid duurder te zijn en minder zelfvoorzienend te zijn dan Johannes van den Bosch gedacht had. Maar toch was het een van de eerste stelsels van sociale voorzieningen in ons land.

Waar liggen de Koloniën van Weldadigheid?

De Maatschappij van Weldadigheid koopt 7 stukken grond aan. Vijf in Nederland ( Frederiksoord, Wilhelminaoord, Willemsoord, Veenhuizen en Ommerschans) en twee in België ( Merksplas en Wortel-Kolonie). De Koloniën in Nederland liggen vrijwel allemaal in Drenthe en Overijssel. Daar was de grond namelijk niet duur.

Hoe werkt dit kaartje? Klik op een icoontje voor meer informatie. Als je de kaart hebt geopend in My Maps (dat doe je door rechts bovenin op het vierkantje te klikken) kun je op het sterretje klikken om de kaart toe te voegen aan je eigen account. Om de kaart op je telefoon of computer te bekijken klik je op de menu-knop, ga naar “Mijn plaatsen” en dan naar “Kaarten”.

Vrijwillig of niet?

Er waren verschillende soorten Koloniën. Frederiksoord, Wilhelminaoord en Willemsoord waren vrijwillige Koloniën. De mensen hadden in principe de keuze om hier te verblijven. In Ommerschans en Veenhuizen was dat niet het geval. Hier werden landlopers, bedelaars, wezen en “onvrijwilligen” gedwongen te werk gesteld. Hard werken moest hen weer op het rechte pad brengen. In Veenhuizen bevindt zich nu het Gevangenismuseum.

UNESCO Werelderfgoed

Sinds 26 juli dit jaar zijn de Koloniën van Weldadigheid toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst van UNESCO toegevoegd. Het landschap met de keurige rechte kaveltjes en boerderijen zorgen voor een uniek landschap. Zij worden gezien als de bakermat van de Verzorgingsstaat.

Welke Kolonie kun je het beste bezoeken?

Zoals je hebt kunnen lezen bestaan de Koloniën van Weldadigheid uit meerdere gebieden. Maar als je een bezoek aan de Koloniën van Weldadigheid brengt waar kun je dan het beste beginnen? Welke Kolonie kun je het beste bezoeken? Uit eigen ervaring kunnen wij vertellen dat een bezoekje aan de Proefkolonie heel handig is voorafgaand aan een bezoek aan de Koloniën van Weldadigheid. Hier wordt op een interactieve manier vertelt over het ontstaan van de Koloniën, wat voor mensen er kwamen, de armoede die op dat moment heerste in Nederland en over de idealen die Johannes van den Bosch had. Het wordt echt op een goede manier gedaan. Niet alleen op kinderen gericht, maar ook interessant voor volwassenen. Marije was blij verrast. “Waarom hebben we dit nooit op school behandelt?” was een terechte vraag van haar.

Na een bezoekje aan de Proefkolonie begrijp je beter hoe het landschap in elkaar zit. En als je vervolgens een wandeling door Frederiksoord maakt, wat we je echt aanraden, dan weet je precies wat bij het oorspronkelijke landschap hoort en wat niet. Er staan ook overal in het dorp informatieborden.

Met kinderen is een bezoek aan het Gevangenismuseum in Veenhuizen een aanrader. Dit wilden wij ook graag doen, alleen was op dat moment net bekend gemaakt dat dit tot het Werelderfgoed van UNESCO behoorde en waren de dagen dat wij daar waren alle kaarten uitverkocht…

Eten en drinken

Bij Museum de Proefkolonie kun je heerlijk lunchen of een drankje drinken met iets lekkers erbij. Ook zijn in de omgeving genoeg eet- en drinkgelegenheden.

Wandelen en Fietsen

Op de website staan diverse fiets-, wandel- en autoroutes bij de verschillende Koloniën. Kijk dus even goed of de route ook bij de Kolonie van jouw keuze loopt. Zelf hebben we de Sterrenbos route gewandeld. Een leuke korte route die we zelf wat hebben aangepast door er een stukje van een andere route aan te breien.

Wil je meer informatie en tips voor uitstapjes in Nederland? Kijk dan even hier:

Meer Koloniën van Weldadigheid? Lees hier alles over een bezoek aan Veenhuizen.