Fietsroute Schiermonnikoog in de Tweede Wereldoorlog
Vanuit Lauwersoog ben je met de veerboot in 45 minuten op het Waddeneiland Schiermonnikoog. We wilden hier een hele dag doorbrengen, daarom hadden we van tevoren fietsen gehuurd. Bij de lokale VVV gingen we op zoek naar een leuke fietsroute en kwamen uiteindelijk uit bij de fietsroute Schiermonnikoog in de Tweede Wereldoorlog.
Schiermonnikoog
Schiermonnikoog is het kleinste bewoonde Waddeneiland. Er is slechts 1 dorp dat de naam van het eiland draagt en nog geen 1000 inwoners heeft. Het eiland is autoluw, je kunt dus niet met de auto hier naar toe, en bestaat voor het grootste deel uit het Nationaal Park Schiermonnikoog. Het eiland staat bekend om de vele vogels die hier te vinden zijn, de rust en de stranden behoren tot de breedste van Europa.
Fietsroute Schiermonnikoog in de Tweede Wereldoorlog
Schiermonnikoog heeft een bijzonder verhaal. Het werd op 11 juni 1945 als allerlaatste van heel Nederland bevrijdt. Tijdens de fietsroute Schiermonnikoog in de Tweede Wereldoorlog wordt de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog op Schiermonnikoog vertelt aan de hand van diverse gebouwen.
Het verhaal begint bij de capitulatie van Nederland na het bombardement op Rotterdam. 700 man van de Kriegsmarine de Heer (de landmacht binnen de Wehrmacht) staken de zee over vanaf het naastgelegen Duitse Waddeneiland Borkum. De Luftwaffe verbleef voornamelijk aan de noordkant van het eiland. Zij verbleven daar in de Stelling Schlei, ook wel het “Schleidorp” genoemd. Zij bouwden daar een radarpost en een vijftigtal bunkers. Deze laatsten waren onderdeel van de Atlantikwall, de verdedigingslinie die liep langs de Europese kust van Noorwegen tot aan de grens van Spanje.
Het begin van de route
De fietsroute van Schiermonnikoog in de Tweede Wereldoorlog begint in het dorp zelf. Van hieruit fiets je langs Hotel Van der Werff richting het vroegere Distributiekantoor. Hier werd het materiaal en etenswaren op het eiland verdeelt. Vervolgens moeten we langs de ijsbaan richting zichtbare bomkraters fietsen.
De ijsbaan komen we tegen, de camping ook, maar bomkraters? Niet gezien. We zitten fout want we zien ook geen lazaret. Het bijgevoegde kaartje in het routeboek is niet heel erg behulpzaam omdat het vrij klein is en er geen straatnamen aangegeven zijn. We belandden via toeval weer op de Badweg en kunnen vanaf daar onze route vervolgen.
Nu rijden we door het Nationaal Park Schiermonnikoog en wijken even van de route af om een kijkje op het strand te gaan nemen. We betreden het strand bij het Westerhofpad. En alles wat je hoort over de stranden van Schiermonnikoog is waar: het is breed, parelwit en rustig. Dat laatste komt misschien ook omdat dit een strand is waar het niet wordt aangeraden om te gaan zwemmen.
Het is inmiddels lunchtijd geworden en we fietsen een stukje terug om te gaan lunchen bij de strandtent Beachclub Noderstraun. Buiten was helaas geen plek, dus zijn we binnen gaan zitten. Wij kunnen dit restaurant aanbevelen. De bediening is snel en het eten is uitstekend.
Het Schleidorp
Vanaf het restaurant fietsen we weer verder naar het Schleidorp. Hier is nu het Bunkermuseum. Helaas was dit museum niet open op zaterdag. Tijdens de Tweede Wereldoorlog woonden hier zo’n 180 tot 200 Duitse soldaten. De stelling Schlei was onderdeel van een keten van radarstations van noord tot zuid Europa, genaamd “Himmelbett”. Met behulp van de radars werden vijandelijke vliegtuigen gesignaleerd en werden Duitsen jagers vanuit Leeuwarden de lucht in gestuurd en begeleid. De inwoners van Schiermonnikoog waren hier echter niet welkom en werden zonder pardon neergeschoten als zij toch het dorp zouden binnengaan.
De Wassermann Bunker
Na het maken van een paar foto’s stappen we weer op en fietsen we verder naar de Wassermann Bunker. Deze bevindt zich op het hoogste duin van Schiermonnikoog. In eerste instantie zou hier ook een radar komen te staan, maar later zag men daar toch weer vanaf.
Meer dan 20 jaar geleden zijn Arjan en ik een week wezen kamperen op Schiermonnikoog en toen bezochten we deze bunker ook. Op dat moment was de bunker zelf niet toegankelijk en bovenop de bunker stond een metalen hekje dat van ellende bijna uit elkaar viel. Onze verrassing was dan ook groot toen we nu bij de Wassermann Bunker kwamen. De boel is flink opgeknapt. Het hekwerk is vervangen en de bunker is nu gedeeltelijk open om een kijkje te nemen. We merkten dat er in het geheel meer aandacht is gekomen voor de Tweede Wereldoorlog op Schiermonnikoog. Wellicht in verband met het feit dat Nederland 80 jaar geleden bevrijdt werd?
Vredenhof
Na de Wassermann Bunker fietsen we naar een hele bijzondere plek op Schiermonnikoog: Vredenhof. Hoewel, fietsen? Het pad naar deze begraafplaats is bedekt met een flinke laag houtsnippers en dat fietst echt voor geen meter!
Vredenhof ligt verscholen tussen de duinen en bomen en er is geen vredigere plek te vinden dan hier. Deze drenkelingenbegraafplaats werd opgericht in 1917. Toen in 1939 de Britse militair Alan Wilson aanspoelde op Simonszand, werd hij begraven op Vredenhof. Dit maakte Vredenhof de eerste Nederlandse militaire begraafplaats van de Tweede Wereldoorlog. Het merendeel van de begraven militairen is aangespoeld. Het merendeel kwam van de luchtmacht, een enkele uit de koopvaardij en marine. Het bijzondere aan dit kerkhof is dat Duitsers en geallieerden naast elkaar begraven zijn.
Het einde van de Tweede Wereldoorlog op Schiermonnikoog
Het leven tijdens de bezetting was op Schiermonnikoog goed uit te houden, tot 15 april 1945. Op die dag ontsnapten zo’n 125 SD-ers en SS-ers naar het eiland. Vanaf hier wilden ze vluchten naar het Duitse eiland Borkum. Het bleek echter hun eindstation. De Duitse commandant die het bevel over het eiland had, Wittko, was totaal niet gecharmeerd van de aanwezigheid van de SD-ers en SS-ers. Hij liet deze groep bivakkeren op de Kooiplaats.
Toen Nederland op 5 mei 1945 bevrijdt was, was dat niet het geval op Schiermonnikoog. De eilandcommandant wilde het nog niet opgegeven en de Duitse troepen bleven op het eiland. Op 25 mei arriveerden verzetsstrijder Kloppenborg (verkleed als Canadees officier) met een Canadese onderofficier op het eiland om de SD-ers en SS-ers van Schiermonnikoog af te halen. Na wat onderhandelingen werden die op 31 mei afgevoerd naar de stad Groningen waar ze in de gevangenis belandden.
De rest van de Duitse troepen werden op 11 juni in krijgsgevangenschap afgevoerd naar Oostmahorn. Hiermee was ook Schiermonnikoog bevrijdt. En zo kan het dat op Schiermonnikoog Bevrijdingsdag niet op 5 mei maar op 11 juni wordt gevierd.
Wat vonden wij van de fietsroute?
Om heel eerlijk te zijn vonden we het boekje heel informatief. Je vindt er veel informatie over de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog op Schiermonnikoog. De route zelf vonden we niet duidelijk aangegeven en het kaartje te klein. Tevens misten wij de namen van wegen op het kaartje, wat het niet makkelijk maakt om weer terug op de route te komen als je fout fietst.
Het bezoek aan de Wassermann Bunker en Vredenhof is het hoogtepunt van de route. Als het Bunkermuseum open is, zou ik daar zeker een bezoek aan brengen. Na het fietsen van de route hadden we echter wel het idee dat er zoveel mogelijk plekken die ook maar enigszins met de Tweede Wereldoorlog te maken hadden in de route zijn opgenomen. Zo is het deel tussen het dorp en het Schleidorp totaal niet interessant, maar anders wordt de route wat kort dus is dat er ook ingevoegd. We hebben ook geen idee hoe lang de route is, dat staat niet in de route vermeldt.
Fietsen huren
Op drukke dagen kun je het beste van tevoren al fietsen huren. De veerhaven van Schiermonnikoog ligt op een paar kilometer lopen van het dorp zelf. Je kunt óf gaan lopen, óf de bus pakken (die is er altijd als er een veerboot aankomt) óf je huurt je fietsen bij de locatie veerhaven. Wij kozen voor het laatste. Omdat Wietse en ik een fiets met een krat wilden en Arjan een fiets met versnellingen hebben wij van tevoren onze fietsen gehuurd bij Soepboer. Het was verschrikkelijk druk en de wachtrij voor de fietsverhuur gaf Wietse Efteling vibes, maar we hadden wel de fietsen die we wilden i.p.v. de standaard fiets met 3 versnellingen en een terugtraprem.
Meer bunkers:
In het Nationaal Park Hollandse Duinen liepen wij een wandelroute over de Atlantikwall. In Noordwijk vindt je ook het Bunkermuseum. Binnen Europa zijn verschillende locaties te vinden die onderdeel uitmaakten van de Atlantikwall. Oostende is een hele bekende. Minder bekend is Hanstholm in Denemarken waar een van de grootste bunkers te vinden is die het Kattegat verdedigde. Een land wat helemaal vol ligt met bunkers die al dan niet met de Tweede Wereldoorlog te maken hebben is Albanië.
Meer Nationale Parken:
Je vindt meer informatie over de Nationale Parken van Nederland op onze pagina Nationale Parken. Behalve Schiermonnikoog zijn ook de Duinen van Texel een Nationaal Park. Het dichtstbijzijnde is Nationaal Park Lauwersmeer. Hier kun je onder andere genieten van het Dark Sky Park. Andere nationale parken in de provincie Friesland zijn: De Alde Feanen en het Drents Friese Wold.
Heb je nog vragen of suggesties? Vul dan ons reactie formulier hieronder in.